Sağlıklı ve dengeli beslenme bebek gelişiminde hayati öneme sahiptir. Bebeklerde sağlıklı beslenme tanımı ilk 6 ay anne sütü ve daha sonra anne sütüne ilave ek gıdalara başlanması şeklinde yapılabilir.
Her yaş döneminde tüketilmesi sakıncalı gıdalara ek olarak 0-1, 1-2 ve 3-4 yaşa kadar yasaklı olan besinler de mevcuttur. Gıdaların sağlıklı beslenme için yasaklanmasının nedenleri arasında;
- Alerji riski
- Organ gelişiminin tamamlanmamış olması ve
- Gıdaların içindeki katkı maddelerinin varlığı sayılabilir.
Bazı gıdalarınsa özellikle 4 yaş bitene kadar boğulma riskine karşı çocuklara verilmesi önerilmez.
Bebeğinize Bunları Yedirmeyin!
Bebeklere asla verilmemesi gereken yiyecekler listesi bebeğini sağlıklı bir şekilde büyütmek isteyen ebeveynlerin önceliğidir. Bebeklerle ilgili her konu özen ister ancak sağlıklı beslenmenin önemi ayrıdır. Dengeli ve yeterli bir gelişim için doğrumdan hemen sonra;
- Aşıları yaptırılmalı
- Vitamin ihtiyaçları karşılanmalı ve
- Yaşa uygun beslenme programı dikkate alınmalıdır.
Doğumdan 2 yaşa kadar geçen süre bebeklerin en hızlı büyüdükleri ve geliştikleri dönemdir. Bu dönemde düzenli ve yeterli bir beslenme planı yapılması son derece önemlidir.
Bebeklerde Ek Gıdaya Ne Zaman Geçilir?
Bebeklerin sindirim sistemi ilk 4 ay içinde ek besinleri sindirebilecek yeterliliğe ulaşır. Anne sütünün yeterli gelmedi durumlarda 6.aydan itibaren formül süt ve tamamlayıcı beslenmeye geçilebilir.
Bebeklere 1 Yaşına Kadar Verilmemesi Önerilen Besinler
1 yaşına kadar bebeklere verilmemesi önerilen besinler ilk tanışma döneminde yaşanması muhtemel psikolojik ve fizyolojik sorunları azaltmaya yönelik seçilmiştir. Bu süreçte beslenme düzeni aynı saatte planlanmalı, çocuk denetlenmeli, çevrede farkı uyaranlar bulunmamalı ve keyifli bir ortam hazırlanmalıdır. 1 yaşına kadar yasaklı olan gıdalar arasında;
- Tuz
- Bal
- Şeker
- İnek sütü
- Sakatat
- Belli meyveler
- Bitki çayları
- Pastörize olmamış sütle yapılan ürünler ve
- Kabuklu deniz ürünleri sayılabilir.
Bu listeye ek olarak işlenmiş ürünler de yasaktır. Ek gıdaya geçiş dönemiyle birlikte anne veya bakım verenin besinleri hijyen kurallarına uygun hazırlamaya özen göstermesi gerekir. Besinler hazırlandıktan sonra da uygun şartlarda saklanmalıdır.
Bebeklere 2 Yaşına Kadar Verilmemesi Önerilen Besinler
2 yaşına kadar bebeklere verilmemesi önerilen besinler sağlıklı ve dengeli gelişimin sürdürülmesi için hayati öneme sahiptir. Liste;
- Tuz
- Sert besinler
- Endüstriyel şeker
- Şekerli içecekler
- Hazır gıdalar ve
- Aşırı lifli besinler şeklindedir.
Bu süreçte bebek oturur pozisyonda beslenmelidir. Besinlerin kıvamı kaşıkla yedirmeye uygun olmalıdır. Farklı tatlar denenirken bebeğin keyifli olduğu, uykusunu aldığı öğle saatleri en uygun zaman dilimidir. Tuzlu, baharatlı ve alerji riski olan gıdalardan her zaman uzak durulmalıdır.
3-4 Yaşına Kadar Yasak Olan Gıdalar
Bu yaş grubunda yasaklı besinlerin listesi boğulma riskine göre hazırlanmıştır.
- Sakız
- Pastil
- Kuruyemişler
- Draje şekerler
- Patlamış mısır
- Bütün üzüm
- Yuvarlak parçalı hazır gıdalar
- Fındık fıstık ezmesi
- Marshmallow
- Çiğ sert sebzeler
- Sert meyveler
Ek gıdalara geçişin ardından yeni tadılan lezzetlerde alerji riski “3 gün bekle” kuralıyla kontrol edilebilir. Tamamlayıcı öğün sayısı;
- 6-8 ay için günde 2-3 defa
- 9-12 ve 12-24 ay için günde 3-4 defadır.
Listeye isteğe bağlı olarak günde 1 defa atıştırmalıklar ilave edilebilir.
Her Yaş Grubu İçin Yasaklı Olan Gıdalar
Sağlıklı beslenme alışkanlıkları ve düzeninin küçük yaşlardan itibaren uygulanabilmesi mümkündür. Bu nedenle sadece bebeklik ve çocukluk çağında değil ergenlik ve yetişkinlikte de yasaklı olan gıdalar listesi;
- Diyet ürünler
- Konserve gıdalar
- Az pişmiş ürünler
- Kafeinli içecekler
- Doymuş yağ içeren gıdalar
- İşlenmiş etler, şarküteri ürünleri
- Çiğ yumurta içeren gıdalar ve
- Hazır donmuş gıdalardır.
Sağlıklı atıştırmalıklar, yoğurt ve tahıllı gevrekler yasaklı gıdalar yerine ara öğünlerde tüketilmesi önerilen en sağlıklı beslenme seçenekleridir.
Ek Gıdaya Geçene Kadar Bebeklerde Su Tüketimi
Özellikle ilk 6 ay anne sütüyle beslenen bebeklerde midenin doldurulmaması için su tüketimi önerilmez. Ancak koyu renk idrar yapan veya idrara çıkma sıklığı azalan bebeklere ek gıdalarla birlikte su verilebilir. Bebeğin aldığı ek gıda miktarının anne sütü hacmine ulaştığı veya geçtiği dönemde yemeklerden sonra mutlaka su verilmelidir. Tamamlayıcı gıdalara geçişten sonra da anne sütüne devam edilmesi önerilir. Bu süreçte anne sütünün bebeğe faydaları arasında;
- IQ gelişimi
- Ruh sağlığına olumlu etkileri
- Çocukluk çağı kanserlerine karşı koruma
- Alerjik hastalıklara karşı koruma ve
- Enfeksiyona karşı dayanıklılığın gelişmesi sayılabilir.
Özellikle düşük sosyo-ekonomiye sahip toplumlarda anne sütüyle beslenme büyüme ve gelişmeyi olumlu yönde destekler. Emzirmenin devamlılığı anne üzerinde de pozitif etkilere sahiptir. Bunlar; meme kanserinden korunma, over kanserinden korunma ve osteoporozdan korunmadır.
İlk 2 Yaşta Beslenme Nasıl Planlanmalı?
Beslenme ihtiyacının sağlıklı, dengeli ve yeterli bir şekilde karşılanması için hazırlanan yemeklerde çeşitliliğe önem verilmelidir. Et ve kümes hayvanlarına ek olarak balık ve yumurta mümkün olan en sık şekilde yedirilmelidir.
A vitamininden zengin besinler ek gıdalara geçişten itibaren değerlendirilmelidir. Yeterli miktarda yağ alınmasına özen gösterilirken şekerli içecekler ve besleyici değeri olmayan ürünlerden uzak durulmalıdır.
İlk 2 yaş için beslenme grupları 7 bölüme ayrılır. 7 grup içinden en az 4 farklı ürünün her gün yedirilmesi önerilir.
- Tahıllar, kök ve yumru kök sebzeler
- A vitamininden zengin meyve sebzeler
- Diğer sebze ve meyveler
- Kuru baklagiller, kuru yemişler
- Yumurta
- Mandıra ürünleri
- Et ürünleri
12.aydan itibaren bebekler için özel yemek hazırlamaya gerek yoktur. Besinler çatalla ezilerek veya parçalanarak aile sofrasında bir arada aynı yemekler yenebilir.
Ek Gıdaya Erken Başlanması Doğru mu?
Bebek beslenmesinde ilk planlama gelişimi takip eden hekimle birlikte yapılmalıdır. Ek gıdaya erken başlanması anne sütünden gereken verimin alınamamasına neden olur. Ek besinlerin gelişime herhangi bir ilave katkısı olmadığı bilinmelidir.
- İlk aylarda bebeklerde görülen itme refleksi ek besinlerin yeteri kadar alınamamasına sebep olur.
Bebeklerde çiğneme refleksi 4.aydan itibaren oluşur. Sindirim sisteminde gıdaları parçalayan enzimlerin yeterli salgılanmıyor olması ek gıdaya erken başlanılmaması gerektiğinin kanıtıdır. Böbrekler süzme görevini üstlenemedikleri için alerjik reaksiyonlar görülebilir.
Anne sütünün dışındaki gıdalarla tanışma zamanı 6.aydan itibaren başlar. Anne ve babanın yediklerinden tatma arzusu bebeğin artık hazır olduğunun göstergesidir. Merak ve her şeyi ağzına götürme isteği de yeni tatlar keşfedilmesini kolaylaştırır.
Ek Gıdalara Başlamadan Önce Bilinmesi Gerekenler
Çocuklar yeme alışkanlığı dahil her şeyi ebeveynlerinden öğrenirler. Ek gıdaya geçişte besinlerin faydaları kadar olası yan etkileri de gözlenmelidir. Ek besinlere küçük porsiyonlarla başlanır ve miktar zaman içinde artırılır.
Kilosu üst sınırda olan bebekler için meyve ve sebzelerle zengin bir başlangıç yapılırken kilosu alt sınırda olan bebekler için muhallebi veya tahıllı kaşık mamaları önerilir. Her yeni gıda denenirken bebeğin aç olmasına özen gösterilmelidir.
- Meyve suyu püresi
- Yoğurt
- Muhallebi
- Kahvaltı
- Et, köfte
- Tahıllı çorbalar
- Balık
- Pilav, makarna, dolma
- Su ve
- Çay sırayla denenebilir.
Zaman içinde kahvaltı, öğle yemeği, ikindi ve akşam yemeği düzenine geçilebilir. Ek gıdaya başlayan bebekler gece anne sütü veya formül mama desteğiyle tok bir şekilde uykuya dalabilirler.