Bebeklerin 40’ının uçurulması ve bebek 40 banyosu birçok kişi tarafından oldukça araştırılan konular arasında yer almaktadır. Daha çok Anadolu bölgesinde bilinen ve bu bölgeden Türkiye’nin geneline yayılan 40 uçurma, anne ve bebeği direkt olarak ilgilendiren bir eylemdir.
Tıp alanında “lohusalık” olarak adlandırılan doğumdan sonra ki ilk 6 haftalık süreç, halk arasında daha çok “40” olarak anılmaktadır. Bebeğin ve yeni doğum yapmış olan annesinin bu süreç içerisinde daha çok bakıma olduğu düşünülmekte ve bu süreç tamamlandıktan sonra çeşitli ritüeller yerine getirilmektedir. Sürecin tamamlanmasından sonra “40 uçurma” ya da “40 çıkarma” olarak adlandırılan ritüel seremonisi, kendi içerisinde pek çok farklı özellik barındırmaktadır.
Kırk Çıkarma Nedir?
Kırk çıkarma, yeni doğmuş olan bebeğin, dünya üzerinde ki varlığını tamamladığı 40.gün birçok kişi tarafından oldukça sevinç ile kutlanmaktadır. Bu sevinci hem annenin hem de bebeğin doğumdan sonra ki ilk kırk gün evde olmasından dolayı bebek ve anneyi 40 günden sonra dışarı çıkararak kutlayan kişiler, bu eyleme “40 çıkarma” adını vermekte ve bunu çoğunluk ile bir inanışa bağlamaktadırlar. Diğer taraftan, doğumun gerçekleşmesinden sonra annenin ilk kontrolünün 40.gün olması da kırk uçurmanın tıbbi bir tarafı olup olmadığını düşündürmeye sebep olmaktadır.
40 Uçurma Neden Yapılır?
40 uçurmanın niçin yapıldığı birçok kişi tarafından merak edilmektedir. Bu konu ile ilgili birçok farklı görüş bulunmaktadır. Bazı kişiler 40 uçurmanın bir inanışa bağlı olduğunu düşünmekte, bazıları ise bu eylemin sadece bir alışkanlıktan ötürü gerçekleştirildiğini ve herhangi bir bilimsel dayanağının olmadığını savunmaktadır.
40 uçurma olayına inanan ve bu geleneğin eskiden beri var olan önemli temellere sahip olan bir eylem olduğunu savunan kişiler, 40 uçurma sebeplerini 3 madde ile açıklamaktadır:
- Yeni doğum yapmış olan kadının vücudunda bulunan doğum dikişleri ve doğuma ait olan diğer izler 40 gün içerisinde iyileşmektedir. Anne 40 gün sonra kendini toparlamakta ve eski gücüne kavuşmaktadır. Annenin sağlığına kavuşması 40 uçurma adı altında kutlanmaktadır.
- Bebeğin anne karnında ki doğal ortamından, dış dünyada ki ortama alışması 40 gün sürmektedir. Bu süre esnasında kendini hala anne karnında sanan ve bu neden ile korunmaya muhtaç olarak bebek, 40 gün boyunca her türlü kirden ve tozlu ortamdan korunmaktadır. Bebeğin dünya üzerinde ki 40. Gününü tamamlamış olması, artık sağlıklı olduğunu ve hayata tutunduğunu göstermektedir. Bu durum 40 uçurma adı altında kutlanmaktadır.
- Hem annenin hem de bebeğin mikrop kapmaya oldukça açık olduğu ilk kırk günün sağ salim tamamlanmasından sonra her iki bireyin de bu durumu kutlaması için kırklanması gerekmektedir. Bu eyleme 40 uçurma adı verilmektedir.
40 Nasıl Çıkartılır?
40’ın nasıl çıkartıldığı, 40 uçurma adetlerine inanan ya da çeşitli sebeplerden ötürü bu adetleri yerine getirmek isteyen kişiler tarafından araştırılmaktadır. Geçmiş yıllardan günümüze kadar gelmeyi başaran kırk uçurma adetleri, kuşaktan kuşağa farklı biçimlerde aktarılmıştır. Kişinin bulunduğu yöreye göre farklı özelliklerde karşımıza çıkabilen 40 çıkarma temel olarak şu şekilde yapılmaktadır:
- Anneanne, babaanne ya da diğer aile büyüklerinden biri “kırklama annesi” olarak belirlenir.
- Hem annenin hem de bebeğin yıkanması için yıkanma suyu hazırlanır.
- Kırklama annesi olması istenen kişi bebeğe ve annesine kırk banyosunu yaptırır.
- Kırklama annesi hazırlanan yıkanma suyundan 40 tas alarak önce bebeği yıkar. Bebeği yıkama işlemi bittikten sonra ise aynı sudan bir 40 tas su daha alarak anneyi yıkar.
- Annenin ve bebeğin 40’ar tas su ile yıkanması esnasında yöreden yöreye farklılaşabilen çeşitli dualar okunur.
- Yıkanma işlemi tamamlandıktan sonra, anne ve bebek hazırlanarak gün içerisinde toplamda 7 ayrı eve ziyarete gider.
- Ziyarete gidilen kişiler, bebeğin 40 gezmesine çıktığını bildikleri için bebeğe evden ayrılırken yumurta, un, şeker, pirinç ve bozuk para gibi çeşitli hediyeler verir. Hediyelerin toplanması ile birlikte 40 uçurma eylemiş tamamlanmış olur.
40 Ziyaretlerinde Bebeğe Verilen Hediyeler Ne Anlama Gelir?
Bebeğin 40 ziyaretlerinde verilen hediyelerin ne anlama geldiği oldukça merak edilmektedir. 40 banyosunun yaptırılmasının ardından annesi ve diğer kişiler ile beraber 7 kapıya götürülen bebeğe verilen 40 hediyelerinin anlamı açıklanabilir:
- Tuz verilmesi: Bebeğin ömrü boyunca bereketli olması ve ağzının tadının yerinde olması için verilir.
- Şeker: Tuz ile benzer bir anlama sahiptir. Bebeğe şeker verilmesinin amacı ömrünü keyif içerisinde, mutlu bir şekilde geçirebilmesi içindir.
- Pirinç: Taneli bir yapıya sahip olan pirincin, piştikten sonra hacminin artması baz alınarak, bebeğin ömrünün bereketli olması dilenerek verilir.
- Yumurta: Birçok farklı yörede 40 ziyaretine gelen bebeğe verilen ortak bir hediye olan yumurta, bebeğin ömrü boyunca sağlıklı olması için verilir.
- Un: Tıpkı yumurta gibi hemen hemen her yörenin 40 seremonisi içerisinde kendine yer bulmayı başaran yumurta, bebeğin saçı sakalı ağarsın dileği dilenerek hediye verilir. Bu dilek, bebeğin sağlıkla yaşlanması ve uzun seneler boyunca hayatta kalması için dilenir.
Bebeğin 40 Banyosu Nasıl Yaptırılır?
40 banyosunun bebeğe nasıl yaptırılacağı oldukça merak edilen ve yöreden yöreye değişiklik gösterebilen bir eylem olarak karşımıza çıkmaktadır. 40 banyosunun nasıl yapıldığını öğreten aile büyüğünün yöresine bağlı olarak farklı şekillerde ortaya çıkabilen bebeğin 40 banyosu, genel anlamda şu şekilde yaptırılmaktadır:
- Sabahın ilk ışıkları ile beraber anne ve bebek uyandırılır.
- Yolun ayak basılmamış kısımları belirlenir ve bu alanlardan 40 adet taş toplanır. (Taş bulamayan ya da dışarıdan aldığı taşı bebek banyosu hazırlığına dahil etmek istemeyen kişiler, taş yerine fasulye buğday gibi ürünler de kullanabilmektedir.)
- Bebeğin kırk banyosunu yaptırmak üzere belirlenmiş olan aile büyüğü, bebek banyosunun içine 40 adet taşı, gül yapraklarını, nazar boncuğunu, bozuk paraları, altın ve gümüşten yapılmış ürünleri atar. (Suya atılan tüm malzemeler, suya atılmadan önce bebeğin mikrop kapmaması amacı ile iyice dezenfekte edilir.)
- Bebeğin kırk banyosunu yaptıracak olan kişi abdestini alır.
- Aile büyüğünün abdest almasından sonra 40 banyosu merasimi başlatılır.
- Aile büyüğü, bebeğin kırk banyosu için hazırlanmış olan sudan 40 tas alarak bebeğin vücuda döker. Bu esnada çeşitli dualar oku ve “su aşağı, boyun yukarı” gibi dilekleri sesli bir şekilde dile getirir.
- Su bittikten sonra bebeğin 40 banyosu tamamlanmış olur.
40 Banyosuna Atılan Materyaller Ne Anlama Gelir?
Bebeğin 40 banyosu içerisine konan malzemeler, birçok farklı amaca hizmet etmektedir. 40 banyosunun her adımında olduğu gibi bu konunun yorumunda da yöreden yöreye farklılıklar gözlenebilmektedir. Ancak genel anlamda 40 banyosu malzemeleri şu anlama gelmektedir:
- Altın içerikli ürünler: Güneşin temsili için suya atılır.
- Gümüş içerikli ürünler: Ayın temsili için suya atılır.
- Gül yaprakları ya da diğer çiçeklerin yaprakları: Bebek ömrü boyunca güzel koksun diye suya atılır.
- Nazar boncuğu: Bebeğe ömrü boyunca nazar değmesin diye suya atılır.
- Bozuk para: Bebek büyüyüp çalışmaya başladığı zaman bereketli, hayırlı kazançları olsun diye suya atılır.