El göz koordinasyonu, görülen bir cismin el ile kontrol edilip kullanılabilmesi anlamına gelir. Basit bir yeteneğe benziyor olsa da insanların sahip olduğu en temel ve en önemli kazanımlardan bir tanesidir. Birbirinden farklı ebat ölçülerine, geometrik şekillere ve renk tonlarına sahip eşyalar zaman içinde bebeklerin ilgisini daha fazla çeker.
Beynin gelişim sürecine paralel olarak ilk altıncı aydan itibaren bebekler farklı cisimlere dokunmak ve onları kontrol edebilmek ister. El göz koordinasyon kazanımları ise bu süreçten sonra gözlemlenebilir.
El Göz Koordinasyonu Nasıl Ölçülür?
Bebeğinizin çeşitli cisimler ile olan teması, koordinasyon becerilerini gözlemleyebilmeniz açısından sizlere yardımcı olur. Ne yazık ki bebeklerde el göz koordinasyonu herhangi bir cihaz aracılığıyla ölçülemez.
Yetişkinlerin koordinasyon becerilerini ölçmeye yönelik hazırlanmış olan pek çok test mevcuttur. Fakat bebekleri bu gibi testlere dahil etmek mümkün değildir. Bir bebeğin yeterli oranda koordinasyon becerisine sahip olup olmadığını anlamak ise her zaman kolay olmaz. Eğer bebeğinizin bu açıdan bir eksiklik yaşadığını düşünüyorsanız, ilk olarak bir uzman hekime müracaat etmelisiniz.
Çeşitli fiziksel hastalıkların belirtilerinden ya da gelişim sürecindeki doğal duraksamalardan kaynaklanabilecek koordinasyon bozuklukları için fizyoterapistlerden yardım alınabilir. Fakat belli bir döneme kadar el ve göz koordinasyonu konusunda bebeklerin eksiklik yaşaması mümkündür.
Bebeğinizin beceri kazanımları konusunda aceleci beklentilere sahip olmamanız ve sabır göstermeniz faydalı olacaktır. Koordinasyon yeterliliğini gözlemleme konusunda sizlere ipucu verebilecek detaylar şöyledir:
- Bebeğinizin küçük Legoları, çıngırakları, peluş oyuncakları ve emziğini tek avcu içinde veya iki avcu arasında tutup tutamadığı
- Kucağınıza aldığınızda size bakarken elini yüzünüze götürüp götüremediği
- Elinde herhangi bir eşya bulunuyorken gözleriyle daha farklı yönlere odaklanıp odaklanmadığı
- Bir eşyadan gözlerini ayırmamakla beraber ellerini o yöne doğru uzatıp uzatmadığı
Bebek Ne Zaman Görmeye Başlar?
“Bebekler ne zaman görür?” sorusu, eller ve gözler arasındaki işleyiş düzeni açısından çok önemlidir. Sağlık durumu standart olan bir bebeğin gözleri yaklaşık altıncı aydan sonra büyük bir gelişim sürecine girer. Farklı boyut ve renkleri bulunan nesneler, bu dönem itibariyle bebeğiniz tarafından daha net bir şekilde ayırt edilmeye başlar. Yani bebeklerin el göz koordinasyonu ancak doğumdan sonraki 6 – 7 aylık bir süreçten sonra gözlemlenebilir. Görme yetisinin gelişim aşamaları her bebeğe göre farklı olabilse de çoğunlukla şöyledir:
- Yeni doğmuş bir bebek, bulunduğu odanın karanlık ya da aydınlık olduğunu ayırt etme yeteneğine sahiptir. Bu sebeple “Yenidoğan bebek görür mü?” sorusuna olumlu cevap vermek mümkün sayılır. Fakat yenidoğanların en fazla 30 – 40 santimetre ilerisini görebildiği unutulmamalıdır.
- Bebeğin görme yeteneği, boyun kaslarının gelişimiyle eş zamanlılık gösterir. Boynundaki kas lifleri geliştikçe etrafa başını çevirmeye başlayan bebekler, aynı hızda görme yeteneği de kazanır. İlk üçüncü ya da dördüncü ay tamamlandıktan sonra bebek göz teması kurmaya başlar.
- El ve göz koordinasyonu ölçme konusunda, beşinci aydan itibaren ebeveynler dikkatli davranmalıdır. Çünkü bu süreç itibariyle bebek, etrafında hareket eden insanları gözleriyle izlemeye başlar. Çeşitli eşyalara daha uzun müddet bakan, kırmızı ve koyu pembe gibi sıcak renklere karşı duyarlılık gösteren bebekler bu esnada ellerini kımıldatır.
- Başlangıçta ellerin rastgele hareket ettiği düşünülebilir. Fakat bir yere bakarken ellerini etrafa savuran bebeğin asıl amacı, gördüğü şeylere dokunmaktır. Yakınında bulunan nesneleri tutmaya, çekmeye ya da dokunarak incelemeye başlaması altıncı – yedinci ay itibariyle gözlemlenir.
- Sekizinci ayını doldurmuş olan bir bebek, eline aldığı küçük cisimleri incelemeye ve anlamlandırmaya çalışır. Bu süreç geride kalırken hâlâ oyuncaklarına ve çeşitli ev eşyalarına karşı fazla ilgisiz davranan bebeklerin koordinasyon problemlerine sahip olması muhtemeldir.
Bebeğin El Göz Koordinasyonu Zayıf Olursa Ne Olur?
El ve göz koordinasyonunun gerekli olan seviyede gelişmiş olmaması, bebeğin kronik kas ve kemik hastalıklarına sahip olabileceğini gösterir. Kemik iliği kanseri, eklem iltihaplanmaları ya da kemik dokusundaki yapısal eksikliklerin ortaya çıkma riski yüksektir. Bununla beraber miyop, astigmat, katarakt, hipermetrop gibi çeşitli göz hastalığı durumları da söz konusu olabilir.
Bebeklerde ve çocuklarda el göz koordinasyonu, genel vücut sağlığı açısından çok önemli bir detaydır. Motor becerilerini bir arada kullanmakta geç kalan bebekleriniz için en kısa sürede profesyonel destek almanız tavsiye edilir. Fakat her bebeğin görsel motor koordinasyon becerileri birbirinden farklı süreçler kapsamında gelişim göstermeye müsaittir. Yani bebeklerin bir kısmı 3 aylık bu becerileri göstermeye başlarken, bir kısmı 6 aylık olana kadar aynı süreci tamamlayamayabilir. Sabırlı olmanız ve fazla endişeye kapılmamanız bu süreçte sizler açısından büyük önem taşır.
El Göz Koordinasyonu Oyuncakları Nelerdir? Bebek Oyuncağı Satın Alırken Nelere Dikkat Edilmelidir?
Bebeklerin görsel motor becerilerini geliştirme amacıyla tasarlanan oyuncak seçeneklerinin başında şekilli Legolar bulunur. Kalp, yıldız, hilal, daire, kare, dikdörtgen, üçgen, altıgen gibi farklı şekillere sahip Lego parçalarının uygun boşluklardan geçirilerek bir kutu içerisine atılmasını sağlayan oyuncak setleri oldukça faydalıdır.
Bu setlerde bir adet kapaklı kutu ve çok sayıda Lego parçası mevcuttur. Kutu kapağı, Lego parçalarının şekillerine uygun olarak kare, üçgen, daire gibi farklı şekillerdeki oyuklara sahiptir. Bebek ya da küçük çocuk yıldız şekilli Legoları yıldız oyuğundan, daire şekilli Legoları daire oyuğundan kutu içerisine atar. Böylece görmüş olduğu geometrik şekiller arasında ilişki kuran ve kas gücünü kullanıp doğru eşleştirmeleri yapabilen bebekler koordinasyon açısından gelişim gösterir.
El göz koordinasyonu oyuncakları arasında “bultak” olarak adlandırılan ürünlerden söz edilmesi de mümkündür. Bultaklarda genel olarak bir adet zemin platformu ve 3 – 4 adet dik silindir bulunur. Platform üzerinde sabit halde bulunan silindirler tamamen aynı boyutlara sahiptir. Oyuncağın asıl parçalarını ise birbirinden farklı şekillere sahip olan, ortası oyuk ince tahtalar oluşturur.
Örneğin 10 adet kare tahta, 10 adet üçgen tahta, 10 adet daire tahta ve 10 adet altıgen tahta varsa, bu tahta gruplarının her biri için birer silindir kullanılır. Daire tahtaların hepsi aynı silindire geçirilirken kare, üçgen ve altıgen tahtalar da birbirleriyle aynı silindirlere geçirilir. Eğitici bebek oyuncakları tercih ederken, geometrik şekillerin ve bebeği fiziksel olarak meşgul edebilecek kuralların bulunduğu ürünlere öncelik tanımalısınız.
Bebeğin El Göz Koordinasyonu Nasıl Geliştirilir?
Okul öncesi el göz koordinasyonu aktiviteleri sayesinde bebeklik ve erken dönem çocukluk çağlarında önemli atılımlar sağlanabilir. Bu aktiviteler, bebeğinizle uzun süre ilgilenmenizi gerektirebilecek olan aktivitelerdir. Örneğin oyuncakları renklerine göre sınıflandırmak gayet pratik ve etkili bir aktivitedir. Renk farklılıklarını kavrayan bebeğiniz, birbiriyle aynı olan cisimler arasında daha kolay ilişki kurabilecektir.
Daha sonra, sahip oldukları şekillere göre eşyaların sınıflandırılması da etkili bir aktivite olacaktır. Farklı renklerde olmasına rağmen aynı renklere sahip olan oyuncakları bir arada gören bebek, daha önce yan yana getirilmeyen farklı cisimler arasında ilişki kurmaya çalışacaktır. Şekilsel açıdan birbirleriyle aynı olan cisimlerin farklılıklarını da değerlendirecek ve bu açıdan zihinsel beceri kazanacaktır. El göz koordinasyonu geliştiren çeşitli aktivitelerin tamamı, bebeğin zihinsel gelişimi açısından da fayda gösterir.